Een eeuw pensioen: gebouwd op Nederlandse normen en waarden

Nederlanders en pensioen, dat is net als elektriciteit. We weten wel dát het werkt, maar niet precies hoe. Meer dan de helft interesseert zich niet echt voor pensioen. Omdat ze vinden dat het nog niet relevant is, of omdat het lastige begrippen zijn. Of hebben Nederlanders er gewoon veel vertrouwen in, omdat het goed geregeld is? Want de afgelopen 100 jaar heeft Nederland wel één van de beste pensioenstelsels ter wereld opgebouwd.

Laten we eerlijk zijn, pensioen is ook ingewikkeld. Gelukkig hoeft u niet te weten hoe het stelsel precies werkt, om later pensioen te ontvangen. Dat gaat bijna vanzelf. Alsof u op een knop drukt, om de lamp aan te doen.

Vertrouwen
Natuurlijk is pensioen er niet vanzelf gekomen. Daar is 100 jaar hard aan gewerkt, door miljoenen Nederlanders. Ook vandaag de dag hechten we nog veel waarde aan solidariteit, gemeenschapszin en maatschappelijke betrokkenheid. Wist u bijvoorbeeld dat Nederlanders 10% hoger scoren op vertrouwen in de medemens, dan de rest van de wereld? De waarden ambitie en prestatie vinden we doorgaans wat minder belangrijk. Genieten en een goed leven leiden, dat vinden veel Nederlanders belangrijker dan carrière en succes.

Deelnemers vertellen
Ondanks de individualisering van de laatste decennia is het gevoel van solidariteit nog steeds sterk aanwezig onder de Nederlandse bevolking. Dat is maar goed ook, want ons pensioenstelsel is juist daarop gebouwd. We zijn er voor elkaar, dragen samen de lasten en delen het rendement. Hoe gaat dat eigenlijk in andere landen? Drie deelnemers die allemaal in het buitenland wonen, vertellen uit eigen ervaring hoe pensioen daar werkt.

Frankrijk
“In Nederland is het goed voor elkaar”, vertelt mijnheer Van Dongen. “Zowel werkgevers als werknemers dragen premie af, en we hebben genoeg in kas om nog jaren vooruit te kunnen. Ik geloof dat Nederland inmiddels een pensioenvermogen heeft opgebouwd van zo’n €1800 miljard. Dat is hier in Frankrijk wel anders, hier hebben ze slechts €171 miljard opgebouwd pensioenvermogen. Dat vind ik gek, als je bedenkt dat er zoveel meer Fransen zijn. Het gemiddelde pensioen is hier zo rond de 1400 netto, dat is bijna net zoveel als we in Nederland AOW krijgen. De armoede onder ouderen is hier dus ook echt zichtbaar.”

Zweden
“Het Zweedse stelsel kun je niet helemaal met het Nederlandse vergelijken”, vertelt mevrouw Wilms. “Ik geloof dat je hier voor je pensioen spaart met werkelijk alles wat je verdient. Ze noemen dat je levensinkomen. De premies die de Zweden afdragen, worden direct gebruikt voor de uitkering aan gepensioneerden. Naast hun pensioen is er ook een soort AOW. Dit betaalt de staat uit aan Zweden met een laag inkomen. Ze gaan hier trouwens al met 61 met pensioen, maar ze krijgen slechts €800 per maand.”

IJsland
Ik heb een jaar of tien in IJsland gewoond”, vertelt mijnheer Stokke. “Daar bouwt iedereen pensioen op, ook als je zelfstandige bent. Een ZZP’er betaalt dan 12% van zijn brutoloon aan premie. Verder is het redelijk vergelijkbaar met Nederland. Je krijgt er ook AOW, maar pas onder een bepaalde inkomensgrens. IJsland is op gebied van de pensioenkloof wel een stuk verder dan wij. Vrouwen werken minder parttime, en de verdeling van werk en zorg is meer in balans tussen mannen en vrouwen. Een ander verschil is dat daar meer 55-plussers doorwerken dan in Nederland. Zo bouwen IJslanders dus langer en meer premie op voor pensioen en AOW. Bovendien ligt de schuldenlast van gepensioneerden er lager, waardoor ze meer koopkracht hebben.”

Ouderen en armoede
IJsland heeft ons land dit jaar ingehaald als beste pensioenstelsel ter wereld. Dat komt grotendeels doordat Nederland meer last heeft van een pensioenkloof. Deels is dat een erfenis van vroeger, toen vrouwen nog geen pensioen mochten opbouwen. Een andere reden is dat vrouwen in Nederland gemiddeld 25 uur per week werken, en mannen 33 uur. Hierdoor is het inkomen én het pensioen van vrouwen vaak lager dan dat van mannen. Nederland staat hiermee internationaal op een 2e plaats. Daar staat tegenover dat armoede onder ouderen bij ons minder aanwezig is dan in andere landen. In Nederland leeft slechts 1 op de 33 ouderen in armoede. De laagste score van alle lidstaten van de Europese Unie.

Uitstelgedrag
Onderaan de streep wordt duidelijk hoe ons pensioen in de maatschappij geworteld is. Net als stroom, kunnen we niet meer zonder. Alleen willen we ons er niet echt voor interesseren. Dat stellen we het liefst uit totdat het pensioen dichterbij komt. Toch hechten we er wel degelijk waarde aan, kijkend naar zowel verleden als toekomst. In een onderzoek naar de verworvenheden van de afgelopen 100 jaar staan het collectief pensioen én de AOW beide in de top 5. Kijkend naar de toekomst, dan blijkt uit ditzelfde onderzoek dat we rechtvaardigheid, gedeelde normen en waarden en solidariteit erg belangrijk vinden. En dat is een mooie gedachte, gezien de uitdagingen die de komende jaren voor ons liggen. Hier komen we in het volgende artikel in deze serie op terug.

Deel deze pagina