Met het aannemen van de pensioenwet in 1922 werd de basis gelegd voor het collectief pensioen in Nederland. En daarmee een van de beste pensioenstelsels ter wereld. In het verlengde van die wet werd het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds opgericht. ABP bestaat dit jaar dus 100 jaar! 100 jaar ABP betekent ook 100 jaar Pensioen van Nederland. Heel 2022 besteden ABP en APG samen aandacht aan deze bijzondere mijlpaal. We kijken terug, kijken vooruit en staan stil bij vandaag.
1922 is het jaar waarin de grondwet wordt herzien. Het jaar dat vrouwen voor het eerst hun stem mogen uitbrengen voor de Tweede Kamer. En het jaar dat Koningin Wilhelmina de pensioenwet ondertekent op de Atlantische Oceaan ten westen van Noorwegen aan boord van s.s. Batavier V. én het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds wordt opgericht. Daarmee is het pensioen van alle ambtenaren collectief geregeld. Een mooie toekomst begint voor ABP en haar deelnemers.
Pensioenfondsen moeten een bepaald bedrag in kas hebben om nu en in de toekomst alle pensioenen te kunnen betalen; de dekkingsgraad. De eerste Wetenschappelijke Balans toont een dekkingsgraad van de bezittingen ten opzichte van de opgebouwde verplichtingen medio 1922 van ongeveer 30%.
Een beurskrach in New York leidt tot een wereldwijde economische crisis. De Grote Depressie treft bijna alle geïndustrialiseerde landen en leidt tot massale werkloosheid en grote armoede. Ook het Nederlandse volk wordt zwaar getroffen. De werkloosheid stijgt sterk en loopt op tot bijna een half miljoen mensen. ABP heeft weinig directe last van de beurscrisis en keert ook tijdens de Grote Depressie pensioenen uit.
Een Duits militair onderdeel neemt het grootste gedeelte van het ABP-gebouw aan de Benoordenhoutseweg in Den Haag in beslag. In de schuilkelders kunnen zo’n 400 werknemers van ABP terecht, maar het is geen ideale werkplek voor langere tijd. De Pensioenraad houdt verhuizingen naar het oosten en zuiden van het land tegen, maar verhuist ABP om veiligheidsredenen uiteindelijk naar een schoolgebouwencomplex aan de Zwarteweg in Den Haag. Het archief - in die dagen twee kilometer lang - wordt naar de gangen van de school en de kelders van paleis Noordeinde verplaatst.
In het laatste oorlogsjaar is minder personeel beschikbaar om het werk binnen ABP door te laten gaan. Door ondervoeding en slechte gezondheid tijdens de hongerwinter stijgt het ziekteverzuim enorm.
Mensen richten al hun energie op overleven. In de nacht van 31 januari op 1 februari treft een vliegende bom het kantoor van ABP in Den Haag met een grote administratieve chaos tot gevolg. In mei wordt Nederland bevrijd. ABP en de Nederlandse samenleving kunnen weer vooruit kijken naar de toekomst.
ABP schaft Hollerith-machines aan en maakt hiermee een grote stap vooruit. De machines maken een nieuw betalingssysteem mogelijk; niet meer met losse postcheques, maar met mechanisch aangemaakte ponscheques. Deze worden direct naar de postkantoren verzonden. Op vertoon van een registratiebewijs kunnen gepensioneerden hun pensioengeld ophalen op de postkantoren op een voor hen vastgestelde dag.
De Internationale Arbeidsorganisatie neemt een convenant aan over gelijke beloning van mannen en vrouwen voor arbeid van gelijke waarde. Pas 24 jaar later wordt het internationaal verdrag bekrachtigd en volgt de Nederlandse wet ‘gelijk loon voor mannen en vrouwen’. Hiermee is het wettelijk verplicht dat mannen en vrouwen voor hetzelfde werk hetzelfde betaald moeten krijgen. Een belangrijke stap, want de hoogte van iemands pensioen wordt onder andere bepaald door het inkomen dat zij verdienen gedurende hun carrière.
Corry Tendeloo, voormalig politica, dient motie-Tendeloo in om het gedwongen ontslag van getrouwde ambtenaressen af te schaffen. De motie wordt aangenomen; voortaan worden vrouwen bij hun huwelijk niet meer automatisch ontslagen. Voor ambtenaren levert het overstappen naar een baan buiten de overheidssfeer, binnen vijftien jaar na indiensttreding, zeer grote pensioenverliezen op. ‘Eens ambtenaar, altijd ambtenaar’ wordt als gebruikelijk en als een deugd beschouwd. Dit gaat nu ook op voor getrouwde vrouwen.
De minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid introduceert de Algemene OuderdomsWet (AOW). Alle Nederlanders ontvangen vanaf hun 65e verjaardag een basispensioen van de staat.
Een verplichte ouderdomsverzekering en een gelijke uitkering voor iedereen, ongeacht nationaliteit en los van inkomenspositie. De uitkering vormt daarmee de eerste pijler van de inkomensvoorziening van onze oude dag. Via belasting betalen we allemaal mee aan de AOW.
In 1973 opent koningin Juliana het nieuwe kantoorgebouw en in 1980 opent prinses Beatrix op dezelfde locatie een nieuwe vleugel van het hoofdkantoor.
ABP verhuist gefaseerd van Den Haag naar het Zuid-Limburgse Heerlen en begint sterk te groeien in werknemers. De verhuizing biedt de stad Heerlen vervangende werkgelegenheid voor de mijnsluitingen.
De economie verkeert in een crisis. Er heerst grote werkloosheid, voornamelijk onder jongeren. De overheid voert de VUT-regeling in. Deze regeling maakt het mogelijk voor werknemers om voor hun officiële pensioenleeftijd met pensioen te gaan. Hierdoor ontstaat er meer ruimte voor jongeren om aan het werk te komen.
ABP is nog geen zelfstandig pensioenfonds, maar onderdeel van de overheid. De overheid bepaalt ook de pensioenpremie. Omdat de overheid krap bij kas zit, wordt er 30 miljard gulden minder premie betaald en geld bespaard. Dat bedrag is niet uit de ABP-kas gehaald; er wordt een te laag bedrag ingestort door de overheid. De verminderde premiebetaling, de ‘greep in de kas’, wordt overigens goedgekeurd door het parlement en vastgelegd in een wet.
De gelijke behandeling van mannen en vrouwen met betrekking tot de AOW is een feit. Mannen en vrouwen kunnen nu afzonderlijk aanspraak doen op de AOW. Tot in de jaren negentig voert de regering meerdere wijzigingen door om de gelijke behandeling van mannen en vrouwen te bewerkstelligen. Hierdoor verandert de berekening van het ABP-pensioen in 1986.
Om ervoor te zorgen dat deelnemers nog steeds het pensioen krijgen waar ze recht op hebben, regelen sociale partners aanvullingen en toeslagen voor deelnemers. Goed voor de deelnemers, maar het maakt de ABP-regeling tot op de dag van vandaag ook complex en voor deelnemers moeilijk te begrijpen.
Ook ongehuwd samenwonende stellen kunnen hun partner nu aanmelden voor het partnerpensioen. Ze komen nu onverkort in aanmerking voor een nabestaandenpensioen. Hiermee loopt het ABP vooruit op nieuwe wetgeving. Partners moeten wel op hetzelfde adres wonen en een samenlevingscontract hebben. Met de opname van het partnerpensioen in de ABP-wet, is ABP één van de eerste regelingen waarin de wettelijke discriminatie tussen gehuwden en ongehuwden voor het nabestaandenpensioen is opgeheven. Een grote reden voor het doorvoeren van het partnerpensioen was het steeds maar groeiende aandeel ongehuwde samenwonenden in Nederland.
ABP wordt geprivatiseerd. Het wordt een stichting die de pensioenregeling voor overheid en onderwijs uitvoert, met als taak om voor deelnemers een goed en betaalbaar pensioen te realiseren. Na de privatisering belegt ABP ook in aandelen en het buitenland. ABP heeft geen winstoogmerk, maar streeft naar optimaal rendement voor de deelnemers. De privatisering draagt bij aan een betaalbaar en toekomstbestendig pensioen.
Om mee te gaan met maatschappelijke ontwikkelingen, schakelen veel pensioenfondsen over van een eindloonregeling naar een middelloonregeling. Het pensioeninkomen van werknemers wordt niet meer gebaseerd op het laatstverdiende loon, maar op basis van het gemiddelde dat is verdiend door de jaren heen. De middelloonregeling is een beter beheersbaar systeem, waarin minder kans is op onverwachte financiële effecten die doorwerken in de premie. De overgang naar middelloon is geen verslechtering van het pensioen. Het opbouwpercentage is verhoogd en toeslagen tellen voortaan mee in het pensioen.
De regeling Flexibel Pensioen en Uittreden (FPU) wordt belastingtechnisch zeer onaantrekkelijk gemaakt om de kosten van toenemende vergrijzing op te vangen. Dit gebeurt niet zonder weerstand. Bij de aankondiging in 2004 verzamelden werknemers zich al op het Museumplein in Amsterdam voor de grootste vakbondsdemonstratie ooit in de Nederlandse geschiedenis.
Voor militairen, die een eigen regeling kennen, gelden andere afspraken.
ABP stopt met het investeren in clusterbommen en landmijnen. Naar aanleiding van een uitzending van Zembla wordt namelijk duidelijk dat ABP en andere Nederlandse pensioenfondsen investeren in controversiële industrieën. ABP is van mening dat aandacht voor mens en milieu en goede financiële prestaties hand in hand kunnen gaan en integreert Environmental, Social & Governance (ESG)-factoren in haar beleggingsproces. Het beleggingsbeleid wordt transparanter; ABP publiceert vanaf dit jaar een lijst van beursgenoteerde bedrijven waarin ze belegt. Er is ook steeds meer aandacht voor maatschappelijk verantwoord ondernemen en beleggen.
ABP wordt gesplitst in Stichting Pensioenfonds ABP en de nieuw opgerichte Algemene Pensioen Groep NV (APG). Het geloof in het bieden van een solidair en solide pensioen aan deelnemers is een van de belangrijkste redenen waarom Stichting Pensioenfonds ABP, Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid en Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties in 2007 een onderzoek naar de mogelijkheid van een fusie van hun uitvoeringsorganisaties aankondigden. De splitsing tussen het pensioenfonds en de uitvoeringsorganisatie van ABP biedt daartoe de mogelijkheid. APG is een zelfstandige uitvoeringsorganisatie die zorgdraagt voor een efficiënte pensioenuitvoering en vermogensbeheer. APG gaat in de loop van de jaren ook voor andere pensioenfondsen werken. ABP groeit uit tot één van de grootste pensioenfondsen ter wereld en APG is één van ‘s werelds grootste pensioenbeleggers. ABP en APG hebben een gezamenlijke missie: samen bouwen aan een goed pensioen voor huidige en toekomstige generaties.
Het faillissement van de Amerikaanse megabank Lehman Brothers groeit uit tot een wereldwijde kredietcrisis met grote gevolgen voor de Nederlandse economie. Voor veel Nederlanders is de kredietcrisis op financieel gebied een extreem moeilijke en onzekere periode. Er is minder vraag naar exportproducten en de werkloosheid stijgt. Ook ABP lijdt grote verliezen, ongeveer 20 miljard euro in 2008. Een jaar later maakt ABP maakt dit verlies alweer goed.
Als gevolg van de kredietcrisis loopt ABP een dekkingstekort op. Hierdoor is ABP voor het eerst in haar geschiedenis genoodzaakt de pensioenen van alle deelnemers te verlagen met 0,5%. Een jaar later - als de financiële positie van het fonds verbeterd is - wordt de verlaging van de pensioenuitkeringen ongedaan gemaakt.
Veranderingen in de economie, arbeidsmarkt en samenstelling van de bevolking maken een vernieuwd pensioenstelsel noodzakelijk. In het huidige pensioenstelsel ontbreekt maatwerk en flexibiliteit. De Sociaal Economische Raad (SER) komt daarom met een advies voor een persoonlijker en transparanter pensioen. Deze voorgestelde veranderingen maken veel los in Nederland. Het duurt uiteindelijk nog vijf jaar totdat alle partijen het eens zijn over en hun handtekening zetten onder het Pensioenakkoord.
ABP voert het nieuwe beleggingsbeleid voor duurzaam en verantwoord beleggen in. In dit beleid worden voor het eerst concrete doelstellingen ingevoerd met onderwerpen als CO2-reductie en investeren in duurzame energie. Ook is er veel aandacht voor veilige arbeidsomstandigheden en aanpak van kinderarbeid.
In 2018 zet ABP opnieuw stappen op het gebied van verantwoord beleggen door het uitsluiten van beleggingen in tabak en kernwapens. In 2018 voert ABP de ranglijst van duurzame Nederlandse pensioenfondsen van de Verenging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO). ABP voert deze ranglijst vier keer op rij aan en is hiermee tussen 2018 en 2021 het meest duurzame pensioenfonds van Nederland.
ABP passeert de grens van drie miljoen deelnemers, een mijlpaal voor het pensioenfonds. Ruim 1 op de 6 Nederlanders ontvangt nu of in de toekomst een pensioen van ABP. ABP is verantwoordelijk voor de pensioenen van een grote hoeveelheid mensen: vrouwen en mannen, jong en oud, ongehuwd en gehuwd. Zij zijn of waren werkzaam als ambtenaren, politiemensen, militairen of onderwijzers. Iedereen die werkt voor de overheid en in het onderwijs heeft een ABP-pensioen. Ook zijn een kleine 3.600 werkgevers verplicht of vrijwillig aangesloten bij ABP.
Het Nederlandse pensioenstelsel wordt voor het derde jaar op rij uitgeroepen tot beste ter wereld. De Global Pension Index vergelijkt sinds 2009 de kwaliteit van pensioenstelsels van landen wereldwijd en is gebaseerd op drie basiselementen: toereikendheid, toekomstbestendigheid en integriteit. De waardering is reden voor ABP om bij het noodzakelijke nieuwe pensioenstelsel te pleiten voor behoud van de waardevolle fundamenten van het ‘oude’ stelsel: samen pensioen sparen en pech en geluk delen.
Het klimaatpanel van de Verenigde Naties, het IPCC, komt met een zorgwekkend rapport. De wereld moet nu ingrijpen om een grote klimaatcrisis te voorkomen. ABP kondigt aan zich terug te trekken uit beleggingen in producenten van fossiele brandstoffen (olie, gas en kolen) en zich te richten op grootverbruikers van fossiele energie om hun overgang naar duurzame energiebronnen te versnellen. Ook kondigt ABP verdere verscherpingen van het duurzaam en verantwoord beleggen beleid aan.
100 jaar geleden koos Nederland ervoor om samen voor pensioen te zorgen. En 100 jaar geleden werd ABP het pensioenfonds voor overheid en onderwijs. 100 jaar werken we nu samen aan een goed pensioen van en voor alle mensen in Nederland. In 2022 besteden ABP en APG samen aandacht aan deze bijzondere mijlpaal. We kijken terug, we kijken vooruit naar een nieuw pensioenstelsel en we staan stil bij vandaag. Met extra aandacht voor twee onderwerpen: een leefbare samenleving en goed pensioen voor iedereen.
De pensioenleeftijd is boven de 67 jaar. Het stapsgewijze verhogen begon in 2013, omdat de levensverwachting in de afgelopen eeuw enorm gestegen is. Jongetjes geboren in 1922 werden gemiddeld 63 jaar en meisjes 71 jaar. Van jongetjes en meisjes geboren in 2020 wordt verwacht dat ze gemiddeld 80 en 83 jaar worden. En deze levensverwachting - en daarmee de pensioenleeftijd - zal in de komende decennia hoogstwaarschijnlijk nog verder stijgen. De koppeling tussen de AOW- en pensioenleeftijd verandert minder snel volgens de afspraken uit het Pensioenakkoord vanaf 2025: één jaar langer leven staat gelijk aan acht maanden later AOW.
Hoewel het nieuwe pensioenstelsel uiterlijk ingaat op 1 januari 2027, werkt ABP al hoogstwaarschijnlijk volgens de nieuwe regels. Het nieuwe pensioenstelsel kent twee soorten pensioenregelingen: een met meer keuzevrijheid, de ander met meer mogelijkheden om risico’s met elkaar te delen. De sociale partners kiezen samen met de pensioenfondsen de variant die het beste bij hun deelnemers past. Bij ABP gaat de voorkeur vooralsnog uit naar een solidaire regeling. Het nieuwe stelsel betekent niet dat alles gaat veranderen. We blijven samen pensioen opbouwen en risico’s delen. Wat verandert, is dat pensioen gaat meebewegen met de economie en dat pensioen transparanter wordt.
Er is een tekort van ruim 10.000 fulltimebanen in het onderwijs. Het tekort aan leraren is in de loop der jaren opgelopen en treft vrijwel alle onderwijssectoren, vooral in het basisonderwijs. Het lerarentekort is ongelijk verdeeld over het land en over groepen leerlingen. Scholen met meer leerlingen met een niet-westerse migratieachtergrond hebben meer moeite om hun vacatures te vervullen. Het lerarentekort vormt daardoor een bedreiging voor gelijke kansen in het onderwijs.
De meeste menselijke organen en weefsels kunnen worden vervangen door middel van 3D bioprinten. Dit is waarschijnlijk toegankelijk en betaalbaar voor iedereen, en hiermee stijgt de gemiddelde levensverwachting. Het is nog onzeker wat dit concreet gaat betekenen voor ons leven en het pensioen van de toekomst. Traditioneel gezien bestaat het leven van een mens uit drie levensfasen: school, werk en pensioen. Of dit verandert door alle technologische ontwikkelingen en de gevolgen voor onze gezondheid zal de tijd leren.
Eén op de vier Nederlanders is ouder dan 65 jaar. In 2022 was nog één op de zes Nederlanders ouder dan 65 jaar. De belangrijkste drie veranderingen in de bevolking zijn de forse groei in aantal mensen, de sterke vergrijzing en de toenemende diversiteit. Door de vergrijzing stijgt het aantal pensioengerechtigden, terwijl het aantal werkenden daalt en dit leidt tot uitdagingen voor onze samenleving. Door onder andere de toenemende vergrijzing was het bijvoorbeeld noodzakelijk om over te gaan naar een nieuw pensioenstelsel. Toenemende vergrijzing biedt ook kansen: ouderen leveren een belangrijke bijdrage aan de maatschappij doordat zij beschikken over veel kennis en ervaring.
Dit jaar is de wereldeconomie klimaatneutraal. Om hier te komen heeft ABP haar portefeuille in lijn gebracht met de internationale afspraken van het Akkoord van Parijs en het Nederlandse Klimaatakkoord. ABP wil alle deelnemers nu en in de toekomst een goed pensioen bieden. Een pensioen waar ze van kunnen genieten in een leefbare wereld. Daarom wil ABP dat haar beleggingen ook bijdragen aan een duurzame wereld door scherpe doelen te stellen en als grote belegger invloed uit te oefenen op bedrijven. ABP speelt met haar beleggingsbeleid in op drie grote transities op het gebied van klimaatverandering, behoud van natuurlijke grondstoffen en digitalisering met respect voor mensenrechten. Deze transities zijn cruciaal voor het vermogen van bedrijven om langetermijnwaarde te creëren.
De Nederlandse bevolking bestaat uit 20,6 miljoen inwoners. Dat is wat de kernprognose van het CBS in 2022 voorspelde. Of dit ook is gebeurd, is de vraag. Het aantal migranten kan van jaar tot jaar sterk verschillen. Ook zet de stijging van de levensduur niet altijd in hetzelfde tempo door en houden Nederlanders misschien geen voorkeur voor gezinnen met twee kinderen. Verder was het nog onzeker wat de langetermijneffecten van de coronapandemie zouden zijn op de bevolkingsontwikkeling. Maar internationale migratie speelde zeker een belangrijke rol in de bevolkingsgroei.
Alle toekomstige pensioenuitkeringen van 2022 zijn geboekt. Twintigers uit 2022 genieten tussen 2070 en nu van hun pensioen. In hun jongere jaren hadden veel van deze gepensioneerden grenzeloze ambities: een eigen bedrijf, werken voor de publieke zaak of in het buitenland en reizen over de wereld. Ook verlangden zij naar duurzaamheid en wilden zij toegevoegde waarde leveren aan de maatschappij. Hoe genieten deze gepensioneerden nu van hun pensioen?
ABP viert haar 200ste verjaardag. Samen met deelnemers, werkgevers, sociale partners, medewerkers en de Nederlandse samenleving kijkt het pensioenfonds met trots terug op twee eeuwen, 20 decennia en 200 jaar goed geregeld pensioen. Hoewel het onzeker is wat de toekomst brengt, zet ABP zich nog steeds in voor een goed pensioen in een leefbare samenleving voor huidige en toekomstige generaties.